– Me har litt ferie kvar dag

I mai 2020 overtok Janneke Wijgergangs og Martijn Bellemakers gard, kraftstasjon og tre turisthytter på Fossane i Vormedalen. Det nederlandske paret kom først til Suldal i 2006, men det var på Fossane Gard dei skulle få oppfylla draumen om å eiga og driva si eiga reiselivsverksemd.

Janneke (53) og Martijn (62) vaks opp i kvar sine landsbyar heime i Nederland, og dei møtte kvarandre medan dei studerte biologi i Nijmegen.

– Me treivst veldig godt i Nijmegen, men samtidig sa me til kvarandre at dersom me skulle flytta, så skulle me flytta ut av byen, forklarer Janneke og Martijn.

Og slik blei det: Saman med døtrene Juul (25) og Noor (21) flytta dei ikkje berre ut av byen, men ut av sitt eige heimland, til Norge og Suldal.

– I to år forpakta me Vikane Hyttetun i Suldalsosen, men eigaren ville tilbake, og me måtte avslutta leigeforholdet. Me bestemte oss likevel for å bli verande i Suldal, fortel Janneke og Martijn.

STRAUM OG TURISTAR

Me spoler elleve år fram i tid: Martijn arbeider som naturfag- og biologilærar ved Sauda vidaregåande skule si avdeling på Sand, og underviser mellom anna elevane på ToppVolley Norge. Janneke er leiar i formidlingsavdelinga til Ryfylkemuseet, og har mellom anna ansvar for arrangementa i Vigatunet. Dei er godt etablerte, og døtrene har blitt vaksne, men Janneke har begynt å spørja seg sjølv om det er dette ho vil jobba med "resten av livet".

– Heilt tilfeldig kom eg over ei lenke til Jone-bloggen: «Her kan du leva av å selja straum og husa turistar!». Ønsket om å driva med turisme kom tilbake i prosessen med å finna ut kva me brann for. Når ein jobbar med slikt – grev litt og begynner å tenka over kva ein ynskjer å jobba med – så dannar det seg nokre idéar i hovudet. Desse idéane stemte ganske godt med denne garden, med turisthytter og kraftstasjon, fortel Janneke.

Kari og Sven Egil Sørensen starta med turisme på Fossane i 1989, og hadde modernisert tre eldre hus til turisthytter, men alderdom og sjukdom førte til at dei la garden ut for sal på den opne marknaden seinhausten 2019.

– Me hadde aldri høyrt om Vormedalen, men det passa fint å ta sundagsturen til Fossane denne helga, fortel Janneke og Martijn.

Suldølane frå Nederland hadde eigentleg tenkt å bli verande i Suldal, men dei blei begeistra då dei såg hyttene på Fossane med eigne auge: Det var nesten som eit lite museum, og i tillegg kunne dei kombinera turisme med berekraft og gardsliv.

– Det å bu på gard, var ein gammal draum som eg eigentleg hadde lagt vekk, fortel Janneke, som sjølv er oppvaksen på gard med mjølkeproduksjon.

Medan garden var toppen av kransekaka for Janneke, var Martijn meir interessert i kraftstasjonen på garden.

– Med ein installert effekt på 150 kW kan me produsera inntil 1,3 GWh med fornybar straum kvart år, fortel Martijn engasjert.

Alt klaffa, og familien måtte dermed vurdera om dei orka eit nytt brot; denne gongen å forlata Suldal til fordel for Fossane Gard. Det gjekk ikkje mange dagar før dei valde å ta sjansen, la inn bod på garden, og fekk tilslaget: Suldølane skulle bli hjelmelandsbuar.

Dei selde huset på Sand, og overtok Fossane i mai 2020. Men det var ikkje berre enkelt å koma som ny til bygda, utan å ha felles møteplassar der ein kunne bli kjent med sambygdingane.

– Korona-pandemien var ikkje med i planlegginga vår. Alle fellesarrangementa knytta til 17. mai, sankthans og jul blei avlyst, sukkar Martijn, før han legg til at han og Janneke endeleg har begynt å landa sitt nye liv i Vormedalen.

– Nå har me fått oppleva 17. mai-feiringa i Vormedalen, slik den skal vera. Det var veldig kjekt at alle endeleg kunne samlast, og me sa sjølvsagt ja då dei spurde oss om å bidra i komitéen, smiler han.

ROLEG OPPSTART

Medan det norske reiselivet har tapt store pengar på korona-restriksjonane, fekk dei nye drivarane på Fossane Gard ein roleg oppstart.

– Den første sesongen satsa me på turistar frå nærområdet, og fekk mange gjester frå Stavanger. Sommarsesongen var litt kort, men me fekk tid til å gradvis tilpassa oss til marknaden, samtidig som me kunne finna vår måte å driva på, forklarer Janneke og Martijn.

Hausten 2021 letta regjeringa på innreiserestriksjonane, og bestillingane for sommaren 2022 begynte å tikka inn. Den nye ferjeruta mellom Nederland og Norge har òg ført til at fleire nye turistar har oppdaga Ryfylke. Denne sommaren har Fossane Gard hatt flest gjester frå Belgia, Nederland og Tyskland, men nokre franske familiar har òg funne vegen til Vormedalen.

– Etter kvart som landegrensene har opna igjen, har nokre av Kari og Sven Egil sine utanlandske stamgjester òg kome tilbake til Fossane. Det er rart å tenka på at fleire av dei har vore på Fossane lenger enn oss, seier Janneke.

Vertskapet på Fossane hadde sjølv sitt første møte med Ryfylke som turistar, noko som blei direkte medverkande til at dei flytta til Suldal i 2006. Janneke forstår godt at gjestene hennar har lyst til å bli verande på Fossane når dei først har funne vegen hit.

– Me ligg såpass avsides at folk må oppsøka oss, og dei fleste er her i minst to netter. Gjestene må liksom vera her i eitt par dagar før dei kjem i riktig modus – før dei ser gleda i det enkle – og då er det ingen som har lyst til å reisa igjen, fortel Janneke, og legg til at mange av foreldra som har overnatta på Fossane har sagt at dei likar at hyttene ikkje har wifi og fjernsyn.

Tidlegare i år blei Fossane Gard sertifisert som den første økoturisme-bedrifta i Rogaland. Dei grunnleggande prinsippa for økoturisme er at aktivitetane er natur- og kulturbaserte, har gjennomgåande liten miljøpåverknad og er sosialt, økonomisk og klima- og miljømessig berekraftige.

Utan moderne kommunikasjon, finn gjestene på Fossane ein særeigen ro. Etter kvart har mange turistar helst på dyra på garden, fått omvising i kraftstasjonen og bada eller fiska i Giskelivatnet. Vertskapet passar òg på å senda gjestene sine ut til lokale turperler som Ritlandskrateret, Eventyrskogen, Skomakarnibbå, Trodla-Tysdal, Hjelmen, gapahuken ved Bjødnabu ski- og friluftsanlegg eller Melands Grønahei. Det er òg mogleg å overnatta i Subbeli – stølen som høyrer til Fossane Gard.

– Me sender dei òg til gardsbutikkane til blant anna OmCider, Apal Sideri og Ryfylke Gardsysteri. Det er kjekt å kunna visa fram lokale opplevingar og matprodusentar, fortel Janneke.

NOK Å HENGA FINGRANE I

I tillegg til drifta av Fossane har Janneke fått seg jobb som ringevikar hjå Extra Hjelmeland, medan Martijn framleis jobbar som lærar ved Sauda vidaregåande skule. Gjennom lærarstillinga er han òg utleigd til Nettskolen Rogaland, så arbeidsdagane hans er ein kombinasjon av heimekontor på Fossane og pendling til Sand eller Stavanger.

I haust reiste eldstedottera Juul tilbake til Utrecht for å fullføra lærarutdanninga si, medan yngstedottera Noor er i gang med ein bachelor i kommunikasjon i Nijmegen. Den aktive kvelpen Fossa får halda Janneke og Martijn med selskap når turistsesongen går mot slutten, men noko latmannsliv har dei ikkje tid til.

– Det finst nok av arbeid på ein gard: Løa skal malast og vindauga i Folgå treng restaurering. Me nyttar høvet til å arrangera kurs i restaurering av vindauge saman med Fortidsminneforeningen seinare i haust. Dessutan skal eg studera ved Vinterlandbruksskulen i Ryfylke, for å få meir kompetanse i gardsdrift. Så vil tida visa korleis me vidareutviklar Fossane, ramsar Janneke opp.

– Så får me sjå kva tid me kan ta oss ein liten ferie. Kanskje me berre må booka oss inn på éi av hyttene, spøker Martijn.

– Ja, ja… Det er som dei seier: Dette er ikkje ein jobb, men ein livsstil. Me tar oss god tid til gjestene når dei kjem, me har litt ferie kvar dag, og så tar me kaffikoppen når me vil, konkluderer Janneke.